Issız Adam filmi sinemamızın yakın dönemde ismini konusuyla müzikleriyle duyurmuş önemli bir filmidir. Issız Adam filmi sıkça film eleştirmenleri tarafından, dönem müzikleriyle ilgilenenler tarafından, sinemaseverler ve müzik toplulukları tarafından farklı farklı açılardan analiz edildi. Bu yazımda Issız Adam filmini psikolojinin alanından ele almaya çalışacağız. Bağlanma stilleri açısından Issız Adam filmi analizi:
Bağlanma Stilleri Nedir?
Bağlanma stilleri, bireylerin ilişki kurma, yakınlık sağlama ve duygusal ihtiyaçlarını nasıl karşıladığını yansıtan önemli psikolojik kavramlardır. Genellikle çocukluk döneminde şekillenen bu stiller, ilerleyen yaşlarda da ilişkileri etkiler. Temelde dört farklı bağlanma stili vardır:
Güvenli Bağlanma Stili:
Bu stil, çocuğun ihtiyaçlarına duyarlılık gösteren, güven veren ve destekleyici bir ebeveynle ilişki kurmasından kaynaklanır. Güvenli bağlanma stiline sahip bireyler, ilişkilerde rahatlıkla yakınlık kurabilir, duygusal ifadelerde bulunabilir ve başkalarına güvenebilirler.
Kaçınan Bağlanma Stili:
Bu stil, çocuğun duygusal ihtiyaçlarının yeterince karşılanmadığı bir ortamda gelişebilir. Kaçınan bağlanma stiline sahip bireyler, genellikle duygusal bağlantılardan kaçınırlar, bağımsızlık ve özerklik arayışında olurlar ve duygusal ifadeleri sınırlı tutabilirler.
Kaygılı / Önemseyici Bağlanma Stili:
Bu stil, çocuğun ihtiyaçlarının tutarlı bir şekilde karşılanmadığı ancak ara sıra karşılandığı durumlarda gelişebilir. Bu bireyler, ilişkilerde sürekli bir endişe ve belirsizlik hissi yaşayabilirler. Aşırı duygusal dalgalanmalar ve başkalarının yakınlığına aşırı ihtiyaç duyabilirler.
Karışık / Değişken Bağlanma Stili:
Bazı bireylerde, farklı durumlar veya ilişkilerde farklı bağlanma stilleri görülebilir. Örneğin, bir ilişkide güvenli bağlanma stiline sahipken, başka bir ilişkide kaçınan ya da kaygılı bir stile sahip olunabilir.
Kaçınan bağlanma nedir?
Kaçınan bağlanmayı anlamak için ilk önce bağlanmanın ne olduğunu bilmemiz gerekir. Bağlanma ilk bakım verenimiz ile kurduğumuz bağdır. Bu bağ güvene dayalıdır ve hayatımızın ilerleyen döneminde kurduğumuz ilişkilerimizi etkiler. Bakım veren kişinin ihtiyaç anında ortamda bulunmaması, duygusal ve fiziksel anlamda çocuğun ihtiyacının giderilmemesi ve yaşanan eksikliğin sürekli hale gelme durumunda çocuğun bakım verenin ilgisizliğini kabul etme ve bu inançla davranması, kaçınan bağlanmadır. Peki romantik ilişkilerimizde kaçınan bağlanma nasıl olur? Yakın ilişkiler kurmaktan uzak durma, duygusal yakınlıktan rahatsız olmayı içerir.
Ölümcül çekimler nedir?
İlişki başlarken romantik partnerde çekici gelen özelliklerin, ilişki ilerlerken artık bu özelliklerin çekici gelmemesidir. Bunun sonucunda ilişki biter.
Romantik aşk nedir?
Kişilerin birbirine fiziksel ve zihinsel olarak çekici gelmesi durumunda görülür. Bu aşk türünün olması için fiziksel ve duygusal çekimin bulunması gerekir. Romantik aşkta bağlanma gerekli değildir. Duygu yoğunluğu yüksektir. Unutulmayan aşk deneyimleri genel olarak bu aşk türü içindedir. Bu tür aşkta ne fiziksel çekicilik ne yakınlık hissi ilişkinin sürmesi için yeterli değildir. Bu yüzden gelecekte birlikte olmama durumu söz konusu olabilir. (Hasan Atak, 2012)
Aniden ölüm nedir?
İlişkinin sona ermesinin etmenlerinden biri olan aniden ölüm partnerin zina yapması, güveni kötüye kullanması, aldatmasını ya da kişisel olarak ilişkiyi bırakmasını içerir.
Karakterler
Alper (Issız Adam):
Başarılı bir şef. Gece hayatına düşkün. Tek gecelik ilişkileri tercih ediyor. Bağlanma problemleri var. Ailesi ile bağları zayıf. Kendine özgü bir enerjisi var buna şeytan tüyü da denilebilir. Karşısındaki kişi kolayca ikna edebilme kabiliyetine sahip.
Ada:
Çocuklara kostüm diktiği bir dükkânı var. Kendi halinde yaşayan bir kız. İlişkileri yolunda gitmemiş. Olumsuz ilişki deneyimleri onu erkeklere karşı kendini koruma içgüdüsüne itmiş. Hayatının akışını bozacak ya da yönlendiremeyeceği şeyler onu kolayca sinirlendiriyor.
ISSIZ ADAM FİLMİ ANALİZİ
2008 yapımı olan Issız Adam filmi vizyona çıktığı günden bugüne kadar pek çok yorum aldı üzerine birçok şey yazıldı ve konuşuldu. Bende bugün filmi yakın ilişkiler dersinde öğrendiğim kavramlar ile analiz edeceğim. Hepimizin kulaklarında şimdiden ‘ Anlamazdın anlamız kadere de inanmazdın ’ namelerinin duyulduğunu biliyorum.
Filmimizin ana karakterleri Ada ve Alper sahafta karşılaşmaları ile çalkantılı aşkın ilk perdesi açılır. Alper 1984 yıllında sınırlı sayıda üretilen ve artık üretimde olmayan bir plağı bulmak için gelmiştir. Ada ise Çılgın Kalabalıktan Uzak adlı romanı aradığı için o sahaftadır. Ada aradığı kitabı bulamaz ve sahaftan ayrılır. Ada ,Alper’in dikkatini ilk andan itibaren çekmiştir. Ada’nın sahaftan ayrılması üzerine Alper de hızlı bir şekilde plağı alır ve Adayı takip etmeye başlar. Adayla iletişime geçmek için çabalar. Ada Alper’in bu ilgisinden rahatsız olur. Alper ise Ada’yı takip etmekten vazgeçmez.
Ada’ya aradığı kitabı alır ve içine numarasını yazar. Kitabı Ada’ya verir ve onu kostüm dükkânına kadar takip eder. Alper yaşadığı günü birlik ilişkilerinden farklı olan bir şey vardır Ada’da. Bu bir ölümcül çekimdir ilerleyen kısımlarda ölümcül çekimden daha detaylı bahsedeceğim. Ada kendi halinde bir kadındır. Alper’in ona olan ilgisini her defasında geri çevirir. Bir gün Alper Ada’nın dükkânına havuçlu tarçınlı kek ile gelir. Ada’nın daha önce yaşadığı olumsuz aşk deneyimlerinden laf açılır. Ada bu duruma sinirlenir ve kahvesini Alper’in üzerine fırlatır ve kostüm dükkanından Alper’i kovar. Getirilen bütün havuçlu keki sinirden yer. Bu olayın üzerinden biraz zaman geçer. Ada Alper’i arar ve özür diler.
Alper Ada’ya karşı bir şeyler hissetmeye başlamıştır. Buna rağmen Alper ne gece hayatından ne de tek gecelik ilişkilerinden vazgeçmiştir. Burada Alper’in birine bağlanmamak için başka alternatifleri denediğini görüyoruz. Duygularını inkâr etmek ve bastırmaya çalışmaktadır. Alper sonunda Ada’yı bir akşam yemeği yemeye ikna eder. Bütün akşam sohbet ederler. Şarap içerler ve kendilerinden bahsederler. Nil Burak’tan ‘Yalnızım ben’ dinlerler ve birlikte olurlar. Sabah yatakta Alper’i yanında göremeyen Ada huzursuzdur. Alper ise kadınlar ile uyumaya alışık değildir. Yine burada bir bağlanmadan kaçınma görüyoruz.
Alper’in kendine oluşturduğu güvenli alanı yalnızlığıdır. Tek bir tane bile arkadaşı yoktur. Kadınlar ile tek gecelik ilişkiler yaşar. Bunların hepsi yalnızlığına ne kadar önem verdiğini gösterir. Konfor alanı yalnızlığıdır ve yıkılmaz olarak kurduğu bu yalnızlık kulesine kimsenin girmesine izin vermiyordur. Peki bu durumun sebebi nedir ?Alper’in kaçınan bağlama stiline sahip olmasıdır.
Bu durum ne anlama gelir? İlk bakım vereni tarafından güvenli bir bağlanma stilli oluşturulmamasıdır. Çocuğun ihtiyaç ve isteklerinin zamanında karşılanmaması ya da görmezden gelinmesi ile çocuğu ilk bakım vereni tarafından ilgisizliği kabul eder ve içselleştirir. İlerleyen zamanlarda ilk bakın verenin bu ilgisizliği çocuğun kendini değersiz göresine sebep olabilir öylece değer gördüğü ve sevildiği yerlerden uzaklaşmak isteyebilir çünkü alışık olduğu güvenli alanı kendinin değersiz olduğu düşüncesidir.
Filme geri dönersek Alper’in yalnızlığa , gece hayatına ve tek gecelik ilişkilere düşkünlüğü Ada’nın yeniden başarısız bir ilişki girişimi içinde olduğunu gözler önüne serer. Ada’da bunu anlamış olacak ki son derece kızgın bir biçimde Alper’in evinde ayrılır. Ada’nın kızgınlığının altında yatan duyguyu aslında kırgınlıktır. Aşk hayatındaki başarısız girişimler, sevginin kolay tüketilen bir kavram olması ve aşkın artık sadece masallarda gerçek olduğu inancı Ada’nın duygu dünyasında bulunmaktaydı sonra Alper gelip Ada’nın inançlarını bulanıklaşmasını sağladı. Birlikte mutlu olabilecekleri ihtimalini ona verdi ve işlerin değiştiğine inanmasını sağladı hemen ardından her şey yeniden altüst oldu.
Olayların bu şekilde ilerlemiş olması Ada’nın bilişsel çelişki yaşamasını sağladı bu durum Ada’nın ilişkilere , erkeklere ve aşka olan inancını tekrar zedeledi. Zihni alak bulak olan Ada yaşananları yakın arkadaşı Sinem’e anlattı. Sinem Ada’nın kendini güvende hissetmesini sağladı ve ona tavsiyeler verdi. Alper Ada’nın kostüm dükkanına gider. Alper kendini bir şekilde affettirir ve böylece Ada ve Alper’in gelgitli ilişkileri resmi olarak başlar. Birlikte gezerler, eğlenirler çok mutlu günler geçirirler.
Alper Ada’yı restoranına götürür. Bu Alper ve Ada ilişkisi için önemli bir adımdır. Restoran Alper’in mabedidir. Hayatta sahip olduğu ve benliğiyle ilişki kurduğu yerdir. Babası bu restoranı tarlalarını satıp ona almıştır ve ölmeden önce de İstanbul’a gelip burada yemek yiyip tarlaları sattığıma değmiş demiştir. Ada’nın restoran çalışanları ile tanıştırmıştır. Resmi olarak Alper yakın çevresi ile Ada’yı tanıştırmaya başlamıştır. Bu durum Ada ve Alper’in hem birbirlerine hem de ilişkilerine olan güvenin geliştiğini gösterir bize. İlişkileri yolunda ilerliyor gibi görünüyordur şimdilik .
Alper Adaya söylediği şu replik artık ‘‘seninle tanıştığımdan beri hep bir bayram sabahı gibi sevinç var her yerde’’ daha önce hiçbir kadınla bağ kurmayan Alper’in ilişkiler konusunda kaçınan bağlanmasını bıraktığını bize düşündürür. Ada ile güzel anılar biriktirirler . Alper ve Ada’nın arasındaki ilişki, Üçgen Aşk Kuramındaki romantik aşkı temsil ediyor. Tutku ve yakınlığın bulunduğu, arzuların yoğun olduğu bu aşk türünde bağlılık değil de daha çok tutku, hoşlanma ve sevgi gibi duygularla coşma vardır. Alper için tam bağlandı derken bir gece Ada’yı uyuttuktan sonra başka bir kadının evinden çıkması bize yine ve yeniden Alper’in çocuklukta edindiği kaçınan bağlanma tipini romantik ilişkilerinde de sürdürdüğünü gösteriyor. O gece evden çıkıp başka bir kadının evinin önüne kadar gidip , zili çaldı. Kapı ona açıldı ama içeriye girmedi.
Alper’in burada yaşadığı duygu karmaşasını anlamak oldukça zor. Bir şeylere bağlı olmak onu ürkütüyor. Üzülmemek için Ada’dan uzaklaşmak istiyor. Aynı zamanda Ada’yı da üzmek istemiyor. Alper’in annesinin İstanbul’a gelmesi ilişki için önemli bir dönüm noktası oluyor. Alper, Ada ile annesini tanıştırıyor. Yine burada ilişkinin yakın çevreye tanıtılması önemli bir gelişme olarak görüyoruz. İlk başta Ada ve annesinin samimi olması hoşuna gidiyor. Annesi ve Ada İstanbul turuna çıkıyor. Birlikte vakit geçiriyorlar. Hatta Alper’in sınıf arkadaşının düğüne birlikte gidiyorlar.
Vakit geçtikçe annesi ve Ada’nın yakınlığı artık Alper’in hoşuna gitmemeye başlıyor. Bir sabah Ada mutfakta neşe ile bir şeyler anlatıp bir yandan da yaprak sarması yerken hepimizin şok eden o sözler Alper’in dudaklarından dökülüyor ‘ Ada ben ayrılmak istiyorum’ . Ortada hiçbir şey yokken. İlişkinin sona ermesi aniden ölüm kavramını gözler önüne seriyor . Ada’nın bu söz karşısında içinde oluşan o duygu kıyametini muhtemelen anlayamayacağız.’’ niye koştun ki peşimden bu kadar , neden yani hani olmayacağını yapamacağını biliyordun neden ? ‘’ Ada’nın bu gözleri bize aslında günümüzün popüler olan o kavramını akla getirir lovebombing.
Bu ilişkinin bitme sebebinin ölümcül çekimler olduğunun farkındayız ilk başlarda Alper’in Ada’ya çekilmesini sağlayan hareketleri ilişki ilerledikçe Alper’in Ada’dan ayrılmasına sebep oldu. Aşk denilen sihirli illüzyonun bir anda yok olması Ada için yıkıcı bir deneyim oldu . Alper’de için ise ayrılık çok rahatlatıcı olmuştu. ‘’kuş gibi rahatlamıştı sanki Ada’dan ayrılınca’’ dediği replik hala kulaklarımda taki ufacık bir tokanın bir sabah Alper’i darmadağın etmesiyle bu hafifleme bir göğüs sıkışıklığına döndü. Buna ilahı adalet mi dersiniz yoksa karma mı bilemem ? .Günler ayları, aylar yılları kovalarken Alper Ada’nın yarattığı boşluğu bir türlü dolduramıyordu. Oysa ayrılmayı isteyen kendiydi nasıl olurda bu ayrılık onu yavaş yavaş tüketebilirdi önce baktığı her yerde ilk Ada’nın yokluğunu gördüğünü gördü sonra birkaç kez Ada’yı aradı ama ulaşamadı ve en sonunda kostüm dükkanın emlakçı olduğunu bile bile Ada hala ordaymış gibi o dükkana gitti .
Hayat bazen böyledir acımasızca davranmanın bedelini bizden er ya da geç acımasızca alır ve aynı zamanda hayat bize yarım kalan aşkların ne kadar tehlikeli olabileceğini de gösterir. Yarım kalan aşklar unutulmaz ve tamamlanamazlar da bize romantik aşk kavramındaki unutulmayan aşklar kavramını hatırlatır. Bu unutulmaz aşk sonsuza kadar bitmişti peki ? Bir gün hiç beklemedikleri bir anda yeniden karşılaşacaklar ve zaman adil işlemediğini anlayacaklardı. Geçen zaman Ada’ya iyi davranmıştı. Alper’e ise tam tersi şekilde bir muamele göstermiştir. Ada’dan ilk ayrıldığı gün kuş gibi hafifleyen Alper Ada’yı yıllar sonra tekrar görünce tam anlamı ile yere çakılmıştı. Ada evlenmiş bir kızı olmuştu. Alper ise pişmanlıkları ile yapayalnız kalmıştı. ortada kayıp bir toka , eve gidilince bulunamayacak bir plak ve karda donduğu uykuya dalınca anlayan bir adam vardı. Hikayenin sonunda anlaşılan şuydu hayat ne yazık ki geç kalanları affetmezdi geç kalanlardan olmamamız dileği ile …
Meltem İREM ÜNAL
Kaynakça
Hasan Atak, N. T. (2012). Romantik İlişkiler ve Aşk.
Hendrick, S. S. (2016). Yakın İlişkiler Psikolojisi. Nobel Akademik Yayıncılık.
Yazar Hakkında
