Hedeflerimize Ulaşmada Etkili Yollar
Hayatımızın pek çok alanında kendimize hedefler belirleriz. Bu hedefleri belirlerken nelere dikkat ederiz ya da bu hedefleri seçerken ne gibi unsurlar bizi hedefimize yaklaştırır ve daha kolay bir şekilde hedeflerimize ulaşırız.
Günlük hayatta uzun vadeli ve kısa vadeli planlar yaparız. Yaptığımız bu planlar bizi nihai hedefimize ulaştırmak içindir. Uzun vadeli bir planı sürdürmek ve hedefimize ulaşmak bazen zor olabilir. Bunun için uzun vadeli planımızı destekleyen kısa vadeli planlar yapmak gerekir. Kısa vadeli planlar uzun vadeli planımızı destekler . Nihai hedefimize ulaşmak için bir yol haritası oluşturur. Örneğin Ortaokula giden bir öğrencinin Psikolog olmak istemesi uzun vadeli bir plandır. Bu planı gerçekleştirmek ve hedefinin sürekliliğini sağlayabilmesi için ilk önce lisede eşit ağırlık bölümünü seçmesi daha sonra gireceği üniversite sınavında psikoloji bölümü okuyabilmek için yeterli puanı alması gerekir. Bunlar gibi kısa vadeli planlar, uzun vadeli plan için hem geri bildirim hem de nihai hedefin gerçekleştirmek için bize fırsatlar sağlar. Özetle kısa vadeli planlar zincirleme bir şekilde olumlu şekilde gerçekleşirse orta okulda belirlenen psikolog olma hedefi gerçekleşir fakat belirli terslikler olursa öğrenci eşit ağırlık derslerinden daha çok sayısal içerikli olan fizik , kimya ve biyoloji gibi derslerle ilgilenirse kısa vadeli planlarda bir bozulma olur ve Psikolog olma hedefinden vazgeçilir.
Peki Hedeflerimizi belirlerken nelere dikkat etmeliyiz?
Çevremize baktığımızda hedefini belirleyen kişilerin hedefi olmayan ve hedefleri başkaları tarafından belirlenen kişilerden daha iyi performans sağladıklarını görürüz bu kişiler hedeflerini seçerken 3 etkili yol kullanırlar.
Bunlardan ilki HEDEFİN ZORLUĞUDUR. Hedefin zorluğu, hedef ne kadar zor ise ona ulaşmak için gösterilen çaba da o kadar artar. Örneğin üniversite sınavında ilk bine girmek isteyen bir öğrenci ilk yüz bine girmek isteyen arkadaşlarından daha fazla soru çözer, daha fazla kaynak taraması yapar geleceği ile ilgili yaptığı planına bağlı kalmak için daha fazla sınava çalışır. Hedef orta derece ya da kolay derece de ise hedefin gerektirdiği düzeye çaba gösterme düzeyi de düşer.
Hedefimiz belirlemekteki ikinci kavramımız HEDEFİN BELİRGİNLİĞİDİR. Hedefin belirgin olması kişinin konu ile ilgili ne yapması gerektiğini tam olarak bilmesi anlamına gelir. Belirgin hedefler performansı olumlu yönde etkiler. Belirginlik kavramı bireyin ne yapması gerektiğine dikkat çeker. Bir öğrencinin ders çalışırken ‘ ‘ elimden geldiği kadar çalışacağım’’ demesi belirsiz bir ifadedir. Bunu yerine ifadeyi belirgin hale getirmesi işlediğimiz konulardan 100 soru çözeceğim ya da fizik dersinden bir konu çalışacağım demesi öğrencinin kafasındaki belirsizliği yok eder ve performansta değişkenliği azaltır.
Peki hedefinin zorluğunu ya da belirgin olması hedefi gerçekleştirmek için yeterli midir ? Kişinin kapasitesi ilgi alanları ve istekleri hedef belirlemede rol oynar mı ? bu soruların cevabını bize son hedef belirleme kavramımız verecek .
HEDEFİN BENLİK İLE OLAN UYUMU Burada kişi hedefini seçerken kendi ilgileri, ihtiyaçları, değerleri , tercihleri yansıtır. Nasıl benliğimiz biricik ve eşsizse hedef seçimlerimiz de bizim için böyle olmalı. Hedefimizi gerçekleştirmede en önemli nokta hedefimizi tüm yüreğimiz ile kabul etmeli ve benliğimiz ile sahip çıkmamızdır. Örneğin bir çocuğun doktor olmak istemesinin sebebi kendi ilgisi ile alakalı ise hedefini gerçekleştirme enerjisi harekete geçer, hedefine yönlenir ve kişisel kaynaklarını bunun için kullanır. Bu da bize hedefin benliği ile uyumlu olduğunu gösterir fakat çocuk doktor olma hedefini ailesi istediği için belirlemişse aslında doktor olmaya ilgisi yoksa bir benlik çatışması yaşar. Yaşanan benlik çatışması kişinin kişisel kaynak kullanımını , motivasyonunu ve enerjisini azaltır. Sadece taktir görmek için istenilmeden yapılan davranışlar bir süre sonra sürekliliğini kaybeder ve nihai hedefe ulaşmak için kişi içinde güç bulamaz hale gelir. Bu da bize hedefin benlik ile uyumlu olmadığını gösterir.
Özetle hedefimiz etkili bir biçimde gerçekleştirebilmek için uzun vadeli planlarımız destekleyen kısa vadeli planlar yapmamız gerekir , Hedefimizi belirlemede hedefin zorluğu bizim hedef için ne ölçüde çabalayacağımız belirler. Hedefin belirginliği hedefi iyi anladığımız ve hedefe ulaşmak için hangi basamaklardan geçeceğimizi planlamamız gerektiğini bize hatırlatır. Son olarak bütün bu kavramları etkili bir şekilde sürdürüp nihai hedefimize ulaşmak için hedefin benliğimiz için uyumlu olması gerekir. Hedefimiz kişisel ilgilerimizi, tercihlerimizi, özerklik, yetkinlik gibi içsel motivasyonumuzu etkileyen psikoloji ihtiyaçlarımızı karşılamalıdır ve son olarak bütün benliğimizle hedefimizi kucaklıyorsak. Nihai hedefimize ulaşmak için yolu yarıladık demektir.
Kaynakça
Reeve, J. (2021). Hedef Belirleme ve Hedefe Yönelme . J. Reeve içinde, Motivasyon ve Duyguyu Anlamak (s. 214-228). Nobel.
Yazar Hakkında
