Stanford Hapishane Deneyi : Rollere Karşı Bağımlılık

Stanford Hapishane Deneyi : Rollere Karşı Bağımlılık 1
Sevgi Paylaşmaktır :)

İnsanlar kendilerini genellikle sevecen, ılımlı, uyumlu, biraz sinirli, yeri geldiğinde öfkeli ama genel olarak sakin olarak tanımlamaktadır. Sizlerde kendinizi bu şekilde tanımlıyor olabilirsiniz. Peki içinde bulunduğumuz rollerin buna etkisini hiç düşündünüz mü?  Stanford Hapishane Deneyi toplumun bize biçtiği rollerin bizi nasıl bir insan yaptığına dikkat çeken psikoloji tarihinin en önemli deneylerinden birisi… Yazımızın ardından Philip Zimbardo ‘nun ve Stanford Hapishane Deneyine katılan mahkumların deneyden bahsettikleri videoyu izleyebilirsiniz.

Stanford Hapishane Deneyi : Rollere Karşı Bağımlılık 2

Stanford Hapishane Deneyini gerçekleştiren sosyal psikolog Philip Zimbardo…

Stanford Hapishane Deneyi

1971 yılında Philip Zimbardo ismindeki sosyal psikolog insanlık tarihi için çok önemli bilgiler edinebileceği bir psikolojik deneye imza attı. Zimbardo, Stanford Üniversitesi’nin sığınağına inşa edilen sahte bir hapishanede gardiyan ve mahkum olarak davranmalarını isteyeceği 24 kişilik erkek öğrenci grubunu Stanford hapishane deneyi için kullandı. Bu hapishane kurgusu için öğrencilere bugünün parasıyla günlük ortalama 80-100 dolar arasında para vereceklerini bildirdiler. Deney 2 hafta sürecekti herkes kendisine verilen rolü layığı ile yapacaktı. Ancak Stanford Hapishane Deneyi kapsamında kimin hangi role sahip olacağı konusunda deneklere bir bilgi verilmedi. Bunu Philip Zimbardo ve ekibi belirledi.

Zimbardo ve ekibi Gardiyan olacak grubu eğitime aldı mahkumların üzerinde “huzursuzluk hissi yaratın, onları korkutabilirsiniz, kişisel alanlarına yer bırakmayın, şiddete kesinlikle başvurmayın” gibi telkinlerde bulunuldu. Her şey o kadar profesyonelce tasarlanmıştı ki gardiyanlara ve mahkumlara gerçek kıyafetler giydirildi, hatta mahkumlara zincirler vuruldu ve gardiyanlara da aynalı gözlükler takıldı ki bu sayede mahkumlar gardiyanlarla göz teması kuramasın diye.

Stanford Hapishane Deneyi : Rollere Karşı Bağımlılık 3

2015 yılında Stanford Hapishane Deneyi ‘ni anlatan bir film de çekildi.

Deneyin başlangıcında Zimbardo ve Stanford yakınlarındaki  Palo Alto Polisi anlaşarak mahkum rolündeki denekleri “Silahlı soyguna karışmak” suçundan tutukladılar. Tüm gerçek prosedürlerden geçirilen mahkumlar gerçek mahkum araçlarıyla Stanford ‘Hapishanesine’ getirildiler ve deney başladı.

Stanford Hapishane Deneyi : Rollere Karşı Bağımlılık 4

Herkes rolünü sahiplensin diye Stanford Hapishane Deneyi için tüm ayrıntılar düşünüldü…

Daha birinci gün bazı mahkumlar hücrelerini yataklarıyla kapatarak üstlerini değiştirdiler ve gardiyanlar buna izin vermek istemedi. İlk günden mahkumlarla gardiyanlar arasında  tartışmalar başladı. Günler ilerledikçe rolleri benimseme gittikçe arttı. Mahkumlar uysal, sesini çıkartmaya korkmuş kişiler haline geldikçe gardiyanlar da sözlerini daha iyi geçirebilmek için daha vahşi daha sadist oldular. Gardiyanlar psikolojik şiddeti o kadar yüksek boyuta ulaştırdılar ki sözünü dinleyen mahkumlara ayrı hücre, güzel yemekler verirken diğer mahkumların çarşaflarını ve yastıklarını alarak onları metal yatağın üstünde yatırdılar. Kısa bir süre sonra gizliden gizliye uyguladıkları şiddet apaçık hale gelmişti. Cezalandırılmayı hak ettiklerini düşündükleri mahkumlar için karanlık hücreler inşa ettiler ve bazı mahkumları oraya koydular.

Stanford Hapishane Deneyi : Rollere Karşı Bağımlılık 5

Stanford Hapishane Deneyi…

Zimbardo bu deneyde hapishane müdürü rolündeydi. Tüm bu olanlara izin verecek olan kişiydi yani. 14 gün sürecek olan deney 6. gününde Zimbardo tarafından sonlandırılmak zorunda kaldı. Deneyin sonlandırılmasına mahkum rolündeki öğrenciler sevinse de 14 gün üzerinden paralarını alacak olan gardiyan rolündeki öğrenciler çok sevinmedi. Ancak Zimbardo bu deneye daha fazla devam edemedi ve Stanford Hapishane Deneyi 6. gününde son buldu.

Sadece rol yapmaları gereken öğrenciler, onlara verilen rolleri o kadar fazla benimsemişlerdi ki sadece altı gün içinde deney tahmin edilenden çok daha fazla etki ile son bulmak zorunda kaldı. Daha sonraları Stanford Hapishane Deneyi, etik açıdan çok fazla eleştirilse de kimse deneyin sonucunu unutamadı…

Philip Zimbardo Stanford Hapishane Deneyini Anlatıyor

Philip Zimbardo ve deneye katılan öğrenciler daha sonra bir televizyon programına katılarak o günleri anlattılar.

Yorum Bırak

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir