Muzaffer Şerif’in Otokinetik Etki Deneyi

Sevgi Paylaşmaktır :)

Ankara Üniversitesi Psikoloji Bölümü kurucusu olan Muzaffer Şerif’in sosyal psikolojiye birçok katkısı bulunmuştur. Sosyal psikoloji ve psikoloji alanlarında önemli olan Kurt Lewin ve McLead ödüllerinin sahibi olmuştur ve vefatından sonra APA, çalışmalarının bulunduğu bir rapor yazarak araştırmalarının önemini belirtmiştir. Grup normlarının nasıl oluştuğunu açıklamayı amaçlayan Otokinetik Etki Deneyi bu değerli çalışmalarından yalnızca bir tanesidir.

Muzaffer Şerif’in Otokinetik Etki Deneyi 2

Otokinetik etki, uyaranların olmadığı ve karanlık bir ortamda sabit bir ışığın hareket ettiği yanılgısını oluşturan etkidir.

Üç aşamadan oluşan bu deneye geçmeden önce otokinetik etkinin ne olduğunu açıklamakta fayda var. Uyaranların olmadığı ve karanlık bir ortamda sabit bir ışığın hareket ettiği yanılgısını oluşturan etkiye otokinetik etki denmektedir. Özellikle kanıtsız durumlarda grup normlarının etkisini ölçmek için bunu kullanmayı seçmiştir Muzaffer Şerif.

Deneyin ilk bölümünde, katılımcılar karanlık odaya alındıktan sonra aralıklarla onlara ışık gösterilmiştir. Otokinetik etkiden haberi olmayan katılımcılara ışığın ne kadar hareket ettiği defalarca ve aralıklarla sorulmuştur. Bu ilk evrede, başta tutarsız cevaplar veren katılımcılar en son kendileri de bireysel olarak bir standart geliştirmiştir. Örneğin, başta mesafenin 1-9 cm aralıklarında hareket ettiğini belirten katılımcı, bu sayıları 7-8 cm aralığı gibi standartlaştırmıştır.

Deneyin ikinci bölümünde bir grup halinde laboratuvara alınan katılımcılar, yargılarını yüksek sesle belirtmişlerdir. Başta farklı farklı mesafeler olmak üzere cevaplar oluşturan katılımcıların, bir süre sonra kendi aralarında bir standart geliştirdikleri görülmüştür. Katılımcılar, kendi standartlarından vazgeçerek grupla uyumlu cevaplar vermeye başlamış, tahminlerini yakınlaştırmışlardır. Belirsiz bir durumda katılımcılar gruba uyum sağlama eğilimindedirler.

Daha sonra yaptığı bir araştırmada Şerif, katılımcıları tek başlarına hiç deneye almadan, direkt grup içindeyken, ışığın aldığı yolu sormuştur. Bu durumda grubun ortak yargıya daha çabuk vardığı görülmüştür. Bir diğer bulgu ise, gruptaki kişilerin üzerinden zaman geçmesine rağmen katılımcılar tarafından kabul edilmiş standartların kullanılmaya devam edilmiş olmasıdır. Aynı deney üzerinden bir yıl geçtikten sonra yapılmış ve grubun söylediği standart mesafeye sadık kalındığı görülmüştür.

Muzaffer Şerif’in Otokinetik Etki Deneyi 3

Kişiler özellikle belirsiz durumlarda gruba ve grup standartlarına uyma eğilimi gösterirler.

Bu çalışmanın sonucunda, kendisi standart geliştirmiş de olsa kişinin belirsiz durumlarda da gruba uyma eğiliminde olduğu ve grubun standartlarına uyduğu ortaya çıkmıştır. Bireyin gerçekliğinin yerini sosyal gerçeklik alır ve grup tarafından oluşturulan uyumlu normu bireyler benimser.

Şerif, deneyin laboratuvar koşullarında oluştuğunu özellikle belirterek toplumsal yargıların, geleneklerin ve değerlerin başka önemli kaynakları da olabileceğini söylemiştir. Deneyin, günlük hayattaki normların oluşumuyla benzer özellikler gösterdiğini ama bu deneyde grup tarafından sevilme ve kabul görme gibi motivasyonların olmadığını ve belirsiz bir olayı bilme güdüsünün yattığını dile getirmiştir.