Kişilik kuramları konusuna giriş yapmadan önce kişiliği tanımlamak daha uygun olacaktır. Kişiliğin tanımına dair gerek farklı sosyal bilimlerde gerekse psikoloji alanında oldukça çok görüş bulunmaktadır. Fakat özet olarak kişilik; bireyi diğerlerinden ayıran, bireye özgü, tutarlı ve yapılaşmış özellikler bütünü olarak tanımlanabilir.
Kuram (teori) ise bilimsel yöntem açısından bakılır ise; araştırmalar yapmaya ve elde edilen gözlemleri organize etmeye yarayan araçlardır. Tanımı biraz daha detaylı inceleyecek olursak kuram, doğruluğu veya yanlışlığı ispatlanmamış bir tahmindir. Gerçeğe henüz ulaşılmayan zamanlarda kuramlar; gerçeği anlama, açıklama ve yordama yolunda birer ‘rehber’ görevi görürler.
Kuramlar bir sürü terim ve ilkeyi bünyesinde barındırır. Kuramda ise mantıksal tutarlılığı sağlayan esas noktalardan biri bu terim ve ilkelerin birbirleri ile ilişkili ve tutarlı olmasıdır. Bu doğrultuda bakıldığında birbirleriyle ilişkili olmayan veya tutarlılığı sağlanamamış bilgilerin bir bütün oluşturup ‘kuram’ oluşturması mümkün değildir.
İyi Bir Kuramın Sahip Olması Gereken 4 Özellik
Betimleme: Faydalı bir kuramın karmaşadan uzak olması gerekir. Bu doğrultuda iyi bir kuram içerdiği bilgilerin organizasyonunu sağlayacak büyük bir çerçeveye sahip olmalıdır.
Açıklama: İyi bir kuramın konusuna dahil ettiği terimlere ve toplamdaki tüm bilgilere dair açıklayıcı olması gerekmektedir.
Yordama: Bir kuram aynı zamanda yordamalarda da bulunmalıdır. Çünkü ilerleyen yıllarda değerlendirmeler yapılabilmesi ve geliştirilebilir olması için öncesinde çeşitli yordamaların yapılmış olması gerekmektedir.
Kontrol: İyi bir kuramın son özelliği olan kontrol ise aslında kuramın günlük hayata uygulanabilirliğinden bahsetmektedir. Günlük yaşamda uygulanma imkanı olmayan bir kuramın kalıcı olmasını beklemek mümkün değildir.
Neden Farklı Kişilik Kuramları Vardır?
Kişiliği açıklamak adına gerçekleştirilen çalışmalar doğrultusunda kişilik kuramları meydana 
gelmiştir. Fakat ‘Neden bir tane kuram yok?’ diye düşünülebilir. Bunun sebebi ise aslında kişilik kavramının insana ait ve nesnel bir şey olmamasıdır. İnsan üzerinde çalışılan bilimsel alanlarda tek bir doğrudan bahsetmek mümkün değildir.
Kişiliğin oluşumu, gelişimini, özelliklerini inceleyen bilim insanları farklı bakış açıları benimsemişlerdir. Bunda kuramcının kişisel geçmişinin, çocukluk yaşantılarının, dünya görüşünün, kişiler arası ilişkilerinin etkisi olduğu yadsınamaz bir gerçektir. Bu doğrultuda da tüm bu özellikler çerçevesinde geliştirilen kişilik kuramlarına dair doğru veya yanlış gibi kesin yargılarda bulunmak doğru değildir. Çünkü bir kuramcı kişiliğe farklı bir noktadan bakarken diğeri daha farklı bir noktadan bakmaktadır.
Elbette ki kuramlar doğruluğu kesinleşmiş şeyler değillerdir. Bazı kuramlar daha doğru bazıları ise daha yanlış gelebilir. Fakat bu noktada önemli olan şey ise kuramları, kuramcıların özelliklerini göz önünde bulundurarak değerlendirmektir.
Kişilik Kuramlarında 4 Temel Yaklaşım
- Psikodinamik Kuramlar
- Davranışçı ve Bilişsel Kuramlar
- Araştırma Odaklı Kuramlar
- İnsancıl/Varoluşçu Kuramlar
Kişiliğin oluşumu, özellikleri, gelişimi ile ilgili farklı yaklaşım sergileyen bu kişilik kuramları yaklaşımları sonraki yazılarda detaylı olarak incelenecektir. Bir yaklaşımda sadece bir kuramcı yer almamaktadır. Aynı zamanda bir yaklaşım diğerinden etkilen veya ona tepki olarak doğmuş da olabilir. Dolayısıyla tüm yaklaşımları detaylı olarak incelemek ve farklı bakış açıklarını kullanmak kişiliği anlamlandırmada oldukça önem arz etmektedir.
Yazar Hakkında
