Elealı Zenon, Parmenides’i destekleyen bir filozoftur. Bu desteği ise çokluğa ve harekete karşı ileri sürdüğü çeşitli kanıtlarla verir. Bu kanıtlarda, Zenon’un nesnelerin çokluğunu ve hareketin gerçekliğini şüphe ile karşıladığı görülmektedir.
Çokluğa karşı ileri sürdüğü kanıtlardan biri, yığın kanıtı olarak bilinmektedir. Zenon, karşısındakilere bir buğday yığınını gösterip “Ben bundan bir tane buğday alırsam bu yığın yine yığın olarak kalır mı?” diye sorarmış. Karşısındaki “Evet” cevabını verirse, o zaman “Ben bu yığından bir buğday alırım, kalan yine yığındır. Sonra bir buğday daha alırım, kalan yine yığındır. Sonuncu buğday tanesini de aldığımda senin ölçüne göre kalan hiçliğin yine yığın olması gerekir.” dermiş. Bunun tersi olarak ise, “Bir tane buğday bir yığın mıdır?” diye sorarmış. Karşısındaki “Hayır” derse, “Öyleyse ben bu taneye bir tane daha eklerim. Sonra bir tane daha… Sen öncülüne göre bunların hiçbir zaman bir yığın olmaması gerekir.” dermiş. Böylece görünüşün aldatıcı olduğu, gerçeğin sadece akılda bulunduğunu kanıtlamaya çalışırmış.
Hareketin olmadığını gösteren kanıtlarının en ünlüsü Akhilleus (Aşil) ile kaplumbağa arasındaki yarış kanıtıdır. Bu yarışta, kendisinden biraz önce yola çıkan kaplumbağaya, zamanın ünlü koşucusu Akhilleus, hiçbir zaman yetişemeyecektir. Çünkü başlangıçta kaplumbağayla kendi arasındaki esafeyi koşmak için geçen zaman, kaplumbağa az da olsa, biraz ilerlemiş olacaktır. Akhilleus’in bir de bu aralığı koşması gerekecektir; ama bu arada kaplumbağa az da olsa yine biraz ilerlemiştir. Bu böyle sonsuzluğa kadar gider. Bu kanıtın özünü bir başka kanıtta daha iyi görebiliriz. “Bir koşu pistinin sonuna hiçbir zaman ulaşamazsın; çünkü pistin önce yarısını, bu yarısının da yine yarısını, bu yarının yarısının da yine yarısını geride bırakmak zorundasın. Bu da böyle sonsuzluğa kadar gider. Sonlu bir zaman içinde sonsuz sayıdaki mekan aralıkları nasıl geçilebilir?” gibi günümüzde Zenon Paradoksu olarak bilinen ifadelerle var olanı bir çokluk ve hareket diye düşünüldüğünde çelişkiye gidileceğini kanıtlamak için kullanmıştır.
Kaynak: Emine Yamanlar, Felsefe Tarihi, Ders Kitapları Anonim Şirketi, 2000
Yazar Hakkında
